W ramach „polskiego ładu” zostało wprowadzone od początku tego roku także nowe uprawienie Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) pozwalające na sprawdzanie uczciwości podatników. Jest to tzw. „nabycie sprawdzające”, za pomocą którego pracownicy KAS mogą łatwiej skontrolować, czy podatnik ewidencjonuje sprzedaż na kasie fiskalnej i w następstwie czego wydaje także paragon fiskalny klientowi.
Czym jest nabycie sprawdzające?
Nabycie sprawdzające jest uregulowane w rozdziale 1b ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. 2021 roku, poz. 422) i polega ono na nabyciu towarów lub usług w celu sprawdzenia podatników w ramach spoczywającego na nich obowiązku ewidencjonowania dostawy towarów oraz świadczenia usług na rzecz konsumentów na kasie fiskalnej.
Nabycie sprawdzające – jakie dokumenty?
Jakimi dokumentami musi legitymować się pracownik KAS-u, by móc przeprowadzić tzw. nabycie sprawdzające? Podstawa to legitymacja służbowa i stałe upoważnienie udzielone przez naczelnika urzędu skarbowego albo naczelnika urzędu celno-skarbowego.
Nabycie sprawdzające – najistotniejsze zmiany od 2022 roku
W toku nabycia sprawdzającego sprawdzającemu przysługuje uprawnienie do legitymowania lub ustalania w inny sposób tożsamości sprawdzanych w zakresie niezbędnym na potrzeby tego nabycia. W zakresie nabycia sprawdzającego nie ma ponadto określonej właściwości miejscowej, co powoduje, że nabycie takie pracownik organu podatkowego może przeprowadzić na terenie całego kraju.
Natomiast niezwłocznie po nabyciu towaru lub usługi od sprawdzanego sprawdzający ma obowiązek:
- okazać sprawdzanemu legitymację służbową,
- poinformować sprawdzanego o dokonaniu nabycia sprawdzającego,
- pouczyć sprawdzanego o jego prawach i obowiązkach.
Nabycie sprawdzające – jakie obowiązki na sprawdzany przedsiębiorca
Dla przedsiębiorców i pracowników istotną informacją może być także fakt, że po przeprowadzeniu nabycia sprawdzającego jest obowiązek:
- przyjęcia zwracanego towaru,
- przyjęcia paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż zwracanego towaru,
- zwrotu zapłaty otrzymanej za zwracany towar.
Nie zwraca się od towaru stanowiącego dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego, podlegającego zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów.
Nabycie sprawdzające – usługi
Nabyciu sprawdzającemu może zostać poddane również nabycie usług, a usługa wykonana w toku nabycia sprawdzającego nie podlega zwrotowi (w przypadku gdy najpierw jest wykonywana usługa, potem płatność – najczęściej usługi fryzjerskie, kosmetyczne). Jednak, jeśli usługa, za którą sprawdzający zapłacił, nie została wykonana (w przypadku zasady najpierw jest dokonywana płatność, potem usługa – np. usługi poligraficzne, naprawy itp.), sprawdzany jest obowiązany do zwrotu otrzymanej zapłaty.
Jeżeli w toku nabycia sprawdzającego został wydany paragon fiskalny, a usługa nie została wykonana, sprawdzany jest obowiązany do przyjęcia tego paragonu. Przepisu nie stosuje się, w przypadku gdy sprawdzany odmówił zwrotu otrzymanej zapłaty.
Nabycie sprawdzające – dokumenty
Z nabycia sprawdzającego sporządza się notatkę służbową w przypadku nie stwierdzenia nieprawidłowości, a w przypadku stwierdzono naruszenie w zakresie wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków, o których mowa w art. 94k ustawy o KAS sporządza się protokół.
Notatka służbowa z nabycia sprawdzającego musi zawierać:
- określenie czasu i miejsca dokonania nabycia sprawdzającego,
- wskazanie sprawdzanego podatnika,
- wartość sprzedaży brutto,
- numer paragonu fiskalnego oraz numer unikatowy kasy rejestrującej,
- wskazanie pracownika przeprowadzającego nabycie sprawdzające.
Jest ona sporządzana w dwóch egzemplarzach, z czego jeden przekazywany jest sprawdzanemu podatnikowi.
Protokół z nabycia sprawdzającego musi zawierać:
- czas i miejsce (adres) dokonania nabycia sprawdzającego,
- numer stałego upoważnienia do dokonania nabycia sprawdzającego,
- wskazanie pracownika,
- wskazanie sprawdzanego podatnika, w tym jego imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, numer PESEL oraz rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości,
- określenie nabytego towaru lub usługi oraz wartość sprzedaży brutto, a także numer paragonu fiskalnego i numer kasy fiskalnej,
- dokładny opis stwierdzonego naruszenia w zakresie wywiązywania się z obowiązków wynikających z ustawy VAT w przypadku ich stwierdzenia,
- podpis sprawdzającego i sprawdzanego, a w razie odmowy podpisania protokołu przez sprawdzanego – wzmiankę o tym zamieszczoną na końcu protokołu.
Dodatkowo w protokole z nabycia sprawdzającego powinny zostać określone informacje o:
- o zwrocie towaru albo informacje że towar nie podlega zwrotowi lub o pozostawieniu towaru w miejscu jego nabycia albo,
- o odstąpieniu od zwrotu towaru i niedokonaniu zwrotu paragonu fiskalnego, albo
- o wykonaniu usługi i jej rodzaju, albo
- o zwrocie zapłaty za niewykonaną usługę lub paragonu fiskalnego.
Również wszelkie odmowy ze strony podatnika (odmowa przyjęcia towaru lub paragonu czy też odmowa zwrotu należności) również podlegają ujęciu w protokole z nabycia sprawdzającego.
Nowe przepisy zostały wprowadzone z uwagi m.in. na to, że wielokrotnie były dyskusje na temat pociągania do odpowiedzialności z powodu niewydania paragonu klientowi oraz legalności „zakupów kontrolowanych”. Niektórzy argumentowali, że były to prowokacje urzędników, co było już pośrednio przedmiotem wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, interpretacji Ministerstwa Finansów, a nawet interpelacji nr 27843 do Ministra Finansów w sprawie prowokacji urzędu skarbowego wobec podatników, na przykładzie mechanika z Bartoszyc.
Poseł Jakub Kulesza pisał wówczas, że; „media nagłośniły sprawę ściganego przez Urząd Skarbowy w Bartoszycach mechanika samochodowego, który po godzinach pracy, z dobrego serca i zwyczajnej ludzkiej życzliwości, wymienił kobietom żarówkę w samochodzie o wartości 5 zł, wyceniając swoją usługę na 10 zł i nie wydrukował paragonu, gdyż kasa fiskalna była już wyłączona. Jak się później okazało, całe to zdarzenie było prowokacją, w którą zamieszane były urzędniczki Urzędu Skarbowego w Bartoszycach, podszywające się pod będące w nagłej potrzebie kobiety. Mężczyzna, który wymienił żarówkę, otrzymał od nich mandat w wysokości 500 zł, którego za radą właściciela warsztatu, postanowił nie przyjąć. Sprawa trafiła więc do sądu, który postanowił, że rozprawa nie będzie potrzebna, uznając winę mechanika, lecz odstępując od wymierzenia kary”.
W 2018 roku Zastępca Szefa Krajowej Administracji Skarbowej Piotr Walczak odnosił się także w piśmie do ówczesnego Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Marka Kuchcińskiego w powyżej sprawie, że urzędnicy swoje zadania powinni wykonywać efektywnie, ale w oparciu o obowiązujące przepisy prawa i w sposób, który nie narusza zasady zaufania obywateli do organów podatkowych oraz w sposób zgodny z wartościami pozaprawnymi, takimi jak życzliwość i uprzejmość w traktowaniu podatników. Za niedopuszczalne uznał stosowanie takich praktyk, które naruszają zaufanie obywateli do działań KAS.