Czynny udział w postępowaniu podatkowym to jedna z podstawowych zasad postępowania podatkowego. Jak wynika z art. 123 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60, z późn. zm.) organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Co jednak ta zasada oznacza w praktyce?
Czynny udział w postępowaniu podatkowym – obowiązki organów podatkowych
Z tej zasady wynikają dla organu podatkowego pewne obowiązki czyli konieczność udostępniania stronie akt sprawy na każdym etapie postępowania, oraz zagwarantowanie stronie przed wydaniem decyzji możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Artykuł 123 § 1 określa prawa strony, zatem w razie odstąpienia przez stronę od ich realizacji nie można z tego tytułu wyprowadzać negatywnych następstw dla strony.
Czynny udział w postępowaniu podatkowym – uprawnienia podatników
Natomiast podatnikowi przysługują oprócz prawa wglądu do akt sprawy, m.in. następujące uprawnienia: prawo zgłaszania wszelkich środków dowodowych, prawo do brania udziału w samym przeprowadzeniu dowodów, w tym zadawania pytań świadkom, biegłym i innym stronom, prawo składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, innych wniosków dowodowych, prawo wypowiadania się co do przeprowadzanych dowodów, prawo wypowiedzenia się co do wyników całego postępowania.
Czynny udział w postępowaniu podatkowym, obowiązuje we na wszystkich etapach postępowań …
Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu podatkowym obowiązuje w postępowaniu zwykłym w pierwszej i drugiej instancji oraz w nadzwyczajnych trybach postępowania podatkowego. Strona ma prawo uczestniczyć na każdym etapie postępowania a zatem od chwili wszczęcia postępowania do jego zakończenia decyzją. Niezrealizowanie przez organy podatkowe zasady czynnego udziału stron w postępowaniu prowadzi do naruszenia przepisów ordynacji podatkowej i postępowania administracyjnego, stanowi także podstawę do wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną w przypadku, gdy strona bez swojej winy nie uczestniczyła w postępowaniu.
Pamiętajmy, że organ prowadzący postępowanie obowiązany jest pouczyć stronę o prawie do zapoznania się z aktami i złożenia końcowego oświadczenia. Do tego czasu powinien wstrzymać się od wydania decyzji.
Czynny udział w postępowaniu podatkowym – czy organ podatkowy może odstąpić od tej zasady?
W wyjątkowych przypadkach od omawianej zasady organ administracji publicznej może odstąpić. Dotyczy to tylko sytuacji, w której załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną (art. 10 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego – Dz.U. z 2016 poz. 23 zwany k.p.a. ). Natomiast przyczyny odstąpienia powinny zostać utrwalone w formie adnotacji w aktach sprawy (art. 10 § 3 k.p.a.).